Over de oerparadox van samenwerken, het nemen van sociale risico’s en de noodzaak van systemisch leiderschap
Eeuwenlang hebben we ons bekwaamd in samenwerken. In de oertijd had je de groep nodig om te overleven. In je eentje redde je het gewoon niet. Met elkaar kon je zorgen voor voedsel, onderdak, warmte en veiligheid. Door evolutie en overdracht zijn we er echt goed in geworden. Het zit in ons DNA.
Wat maakt dan dat samenwerken in de praktijk toch vaak ingewikkeld is?
De oerparadox van samenwerken
In het samenwerken ervaren we twee tegengestelde oerkrachten die samen een bron zijn voor gedoe. Diep in ons zit namelijk het instinct dat we niet zonder de groep kunnen. De evolutionaire angst om uit de groep gezet te worden en dat we dan niet overleven. Dit maakt bijvoorbeeld waarom we het spannend vinden sociale risico’s te nemen, elkaar feedback geven zo ingewikkeld is en een fenomeen als groupthink vaak optreedt.
Tegelijkertijd zijn we als mens toch echt geen kuddedier dat alleen maar de groep volgt. Dat komt door een ander diepgeworteld verlangen. We willen ook een uniek wezen zijn. Vanuit dit verlangen naar autonomie is er verscheidenheid en creativiteit in de groep en zetten we ons af tegen groepsnormen. Dit maakt dat we unieke, creatieve oplossingen bedenken maar soms ook puur voor ons eigen belang gaan.
De kunst van het samenwerken is om te gaan met deze paradox. Vooral als de druk op het systeem toeneemt. En dan is een goede teamleider essentieel.
Systemisch teamleiderschap
Leiderschap in teams gaat vanuit het systeemdenken vooral over het team helpen om te gaan met deze oerparadox. Een leider kan daartoe een sfeer creëren waarin teamleden zich gewaardeerd en vertrouwd voelen. En de leider kan helpen de teamleden weerbaar maken zodat zij goed kunnen omgaan met de sociale risico’s die er nou eenmaal zijn in groepen.
De leider moet soms vast maken wat te los zit en los maken wat te vast zit
Bovendien moet de leider soms vast(er) maken wat te los zit (verbindingen versterken waar sommige teamleden te weinig betrokken zijn) en los(ser) maken wat te vast lijkt te zitten (waar bijvoorbeeld bondjes zijn ontstaan).
Tenslotte is een belangrijk taak van de leider het bewaken van de (onder)grens van het systeem. Aangeven wat echt niet acceptabel is en daar consequenties aan verbinden. Niets zo onveilig als een systeem waar over (de) grenzen gaan geen consequenties heeft…
Supervisie helpt jou als leider om jouw systemisch leiderschap te versterken.
